Sinulat ni Benedick N. Damaso
Noong unang panahon sa isang napakalapit na kaharian, naisipan ng hari na hanapin upang parangalan ang pinakadakilang tao sa kanyang nasasakupan. Malakas na kandidato ang mga pulitiko. Hindi rin mapasusubalian na paboritong manalo ang mga abogado, doktor, inhinyero, businessman, arkitekto at iba pang mga propesyunal. Pero ayaw magpatalo ang mga pulis, sundalo, nars, caregiver, OFW, call center agent, pati taga-MMDA.
Natagalan ang hari sa pamimili sa dami ng mga dumating na gustong mapili. Gabi na ng sa wakas ay humarap ang huling kandidato.
“Sino naman ito? Ano ang nagawa niya para maglakas loob na pumarito?” anang hari.
Sumagot ang sekretarya ng hari, “Nakita at nainterbyu po ninyo ang mga naunang gustong mapili. Mahal na hari, ang tao pong ito ang kanilang guro,”
Palakpakan ang mga tao, namangha at nagkasundong ito na nga ang pinakadakila sa lahat. Pumasok ang hari sa deliberation room. Kinausap ang mga tagapayo. Nag-debate sila at nagkasundo rin sa wakas sa pagsunod sa hari.
Paglabas ng hari para ianunsiyo ang napili, halos hindi humihinga ang lahat.
“Mga minahal kong kababayan, ang napiling pinakadakila sa lahat ay walang iba kundi ang inyong minamahal na hari. Wala ng iba pa. Ako ‘yun.”
Bulungan ang mga tao. Hindi makapaniwala. May mga nagmumura ng palihim. May gustong magtaas na ng plakard. May akmang magwewelga.
“May tumututol ba? Kung mayroon man ay magsalita na ngayon pa lang,” sabay himas sa mga alaga niyang leon na kanina pa nakabantay sa kanyang trono.
Natigil ang mga bulung-bulungan. Naitago kaagad ang mga plakard. Naisantabi ang ideya ng welga at nagpalakpakan ang lahat.
“Mabuhay ang mahal na hari, siyang pinakadakila sa lahat!” sigaw ng taumbayan.
Ito ang kwentong ibinahagi ko sa aking mga kapwa guro minsang magkaroon kami ng kwentuhan isang hapon pagkatapos ng isang araw na pagtuturo.
Kamakailan, ibinahagi ko uli ang kwentong ito sa akin namang mga mag-aaral. Pero sa pagkakataong ito, iniba ko ang wakas.
Noong unang panahon sa isang napakalapit na kaharian, naisipan ng hari na hanapin upang parangalan ang pinakadakilang tao sa kanyang nasasakupan. Malakas na kandidato ang mga pulitiko. Hindi rin mapasusubalian na paboritong manalo ang mga abogado, doktor, inhinyero, businessman, arkitekto at iba pang mga propesyunal. Pero ayaw magpatalo ang mga pulis, sundalo, nars, caregiver, OFW, call center agent, pati taga-MMDA.
Natagalan ang hari sa pamimili sa dami ng mga dumating na gustong mapili. Gabi na ng sa wakas ay humarap ang huling kandidato.
“Sino naman ito? Ano ang nagawa niya para maglakas loob na pumarito?” anang hari.
Sumagot ang sekretarya ng hari, “Nakita at nainterbyu po ninyo ang mga naunang gustong mapili. Mahal na hari, ang tao pong ito ang kanilang guro,”
Palakpakan ang mga tao, namangha at nagkasundong ito na nga ang pinakadakila sa lahat.
Bumaba ang hari mula sa kanyang trono. Nilapitan ang matanda na ring guro at pinarangalang pinakadakila sa lahat.
“Mabuhay ang guro, siyang pinakadakila sa lahat!” sigaw ng taumbayan.
Ewan ko ba. Pero habang ikinukwento ko ito sa aking mga mag-aaral, pakiramdam ko’y niloloko ko lang ang aking sarili. Hindi dahil sa hindi ako naniniwalang pinakadakila ang mga guro kundi dahil hindi ko naman nararamdaman na ganun ang turing sa amin ng lipunan. Manhid lang siguro ako o talagang sadyang manhid ang ating lipunan?
Bakit ko nga ba ikinwento pa ito sa aking mga mag-aaral? Marahil naghahanap ako ng kakampi, marahil naghahanap ako ng papuri, marahil naghananap ako ng mga kaluluwang maniniwala at magsasabing tama ang aking desisyon na maging isang guro, na tamang pinasok ko ang mundo ng pagtuturo. Naghahanap nga siguro ako ng depinisyon sa aking pagiging guro.
“Paglaki ko, gusto kong maging doktor o kaya ay inhinyero, manedyer kaya, pwede ring dentista o kaya ay sundalo, mas maganda ata kung piloto, pero parang mas okey ata kung abogado, hmp…kahit ano na lang basta yung yayaman ako…”
Paulit-ulit, makailang libong beses ko ring nasambit ang mga ito noong ako’y bata pa, makailang libong beses ko ring napangiti ang aking mga magulang dahil dito, makailang libong beses din itong nagpangiwi sa aming mga ibang kamag-anak at kapitbahay.
Gusto ko rin sanang maging guro noong bata pa ako, kaya lang kapag nakikita ko kung gaano kahirap ang mga pinagdadaanan ng aking mga nagiging guro, nagdadalawang isip ako. Batid kong napakalaki kasi ng inaasahan sa kanila. Napakalaki ng responsibilidad na nakaatang sa kanilang mga balikat. Mula nuon, inabandona ko na ang pangarap na maging guro at patuloy na nangarap ng ibang pangarap.
“Paglaki ko, gusto kong maging doktor o kaya ay inhinyero, manedyer kaya, pwede ring dentista o kaya ay sundalo, mas maganda ata kung piloto, pero parang mas okey ata kung abogado, hmp…kahit ano na lang basta yung yayaman ako…”
Subalit pagkalipas ng kulang-kulang sampung taon mula noon, heto ako ngayon, isang guro sa isang pampublikong paaralan sa isang lalawigan. Marahil biro ng tadhana o sadyang nakatadhana, heto ako’t nagtuturo, isang guro.
Mahabang kwento kung bakit ako napadpad sa propesyong ito. Pero kung ibubuod ko ito sa simpleng pananalita, lalabas na salarin ang kahirapan. Isang lumang kwento, parehong banghay, tauhan lang ang naiba.
Nitong nakaraang Disyembre, nagreunion kaming magkakaklase sa sekundarya. Pagkatapos ng maraming taon, masaya naming binalikan ang mga alaala sa sekundarya. Nakatutuwa at nakatatawa. Kahit pala ang mga nakahihiya, nakagagalit at mga nakalulungkot na alaala’y nagiging masaya na pagkatapos ng ilang taon.
Sa pagitan ng kantahan, inuman at kwentuhan, nalaman kong napakarami na palang nangyari sa amin. Ang dami nang nagbago. Andami ng naiba. (Kunsabagay inaasahan ko na iyon) May tumaba, may pumayat, may gumanda, may hindi nagbago halos ang hitsura. Yung iba may asawa na, may anak, may namatayan ng anak, ng asawa, may nagladlad, may nakulong, may nakapag-abroad. Ang aking mga kaklase, inhinyero na, doktor, nars, manager, businessman, arkitekto, call center agent, beterinaryo – ako isang guro.
Nalulula ako nong ikwento nila ang naabot na nila. Nanliit ako sa nang pagkumparahin namin ang aming mga sweldo. Pero ipinagmamalaki kong ako’y naging guro kahit pa sa loob-loob ko’y nabubuo ang mga mumunting pagdududa, mga mumunting palahaw ng pagkukunwari sa harap ng mga propesyunal kong kaklase.
Nakapapagod din kasing magturo. Nakasasawa minsan. Inaamin ko, may mga panahong halos panghinaan na ako ng loob at gusto ng tumigil sa pagtuturo. Minsan naiisip kong maghanap ng ibang trabaho.
Gusto ko naman sanang maranasang magkaroon ng trabaho na hindi ko na kailangang mapuyat sa gabi sa paghahanda ng banghay-aralin. ‘Yung hindi ko na kailangang gumising ng madaling araw para lang gumawa ng mga kagamitang panturo. Gusto kong magkaroon ng trabaho na hindi ko na kailangang isakripisyo ang Sabado o Linggo kapag ipinatatawag at kailangan sa eskwelahan. Gusto kong maranasan ang magkaroon ng trabaho na nasa loob ako ng air conditioned room at hindi sa loob ng mainit at masikip na klasrum. Gusto kong magkaroon ng trabahong hindi ko na kailangang mamaos o mawalan ng boses. Gusto kong maranasang magkaroon ng trabahong makapagbibigay sa aking ng malaking sahod.
Pero sa tuwing may mga mag-aaral pa akong naririnig na hindi marunong mag-po at opo, hindi marunong magtapon ng pinagkainan sa basurahan, tuwing may mga mag-aaral pang hindi marunong sumulat, bumasa at bumilang, tuwing may mga bata pang nagtitiyagang pumasok kahit walang baon, walang papel at lapis, walang matinong damit, walang tsineles – bumabalik ako sa realidad na kailangan pa ako sa eskwelahan.
Alam kong isa lamang akong patak ng tubig sa malawak na karagatan. Isang pirasong buhangin sa mainit na disyero, isang simpleng guro sa lipunang ito. Pero ang mahalaga’y may ginagawa ako.
Kadalasan, ang mga iskor sa mga pagsusulit, proyektong ipinasa, gawaing ipinakita, partisipasyon sa klase at kung anu-ano pa ang nagiging panukat namin para tukuyin kung sinu-sino ang mga nagunguna o pinakamatalino sa klase. Nagiging basehan namin ang mga grado sa Matematika, Science, English, Filipino at MAKABAYAN na binubo ng EPP, Hekasi, MSEP at GMRC.
Kapag mataas ang grado mo sa mga asignatura, magaling ka. Kapag ikaw ang may pinakamataas na grado, ikaw ang pinakamatalino. Kapag mababa naman o bagsak, hindi ka masyadong nag-aral ng mabuti (eupemismo para sa salitang may kahinaan ang ulo)
Ito ang sukatang ipinanukat sa akin noong ako’y nag-aaral. Ito naman ngayon ang sukatang ipinanunukat ko sa aking mga mag-aaral.
Sa tuwing ibinibigay ko sa aking mga mag-aaral ang kanilang kard at sinasabi ang kanilang ranggo sa klase, hindi ko mapigilang mapaisip. Batid ko kasing hindi sapat ang panukatang ginagamit namin para timbangin ang mga mag-aaral. Hinding hindi kasi nito nasusukat ang iba pang dimensyon ng kanilang pagkatao at talino.
Tulad ni Sandra, labing-pitong taong gulang na siya ng maging mag-aaral ko sa ikaanim na baitang. Ateng-ate na siya para sa kanyang mga batang kaklase. Nanay-ate naman siya ng kanyang apat na batang kapatid. Tagapag-alaga sa pamilya. Buti nga at naisipan pa niyang mag-aral, buti nga at pinayagan pa siyang mag-aral. Minsan tinanong ko ang buong klase kung anong gusto nilang maging paglaki. Umalingawngaw ang mga katagang nars, doktor, inhinyero, piloto, sundalo, dentista, businessman at iba pa. Nang siya naman ang nagsalita, kimi lang niyang binanggit na gusto niyang maging caregiver.
Sa isang mag-aaral na katulad niya, nakapapagtatakang iyon lang ang pinapangarap niya. Marahil gusto niyang mag-abroad naisip ko, pero nang sabihin niyang gusto niyang maging caregiver hindi para makapangibang bansa kundi para mas maging magaling at mahusay pa siyang tagapangalaga ng kanyang mga kapatid, lalong akong nagulat. Napakasimple naman ng pangarap niya. Napakasimpleng pangarap hindi para sa kanya kundi para sa mga minamahal niya.
Kaya nga noong dumating ang kanyang ikalabinwalong kaarawan, naisipan naming magpadala ng bulaklak sa kanyang mga kaklase. Isinayaw siya’t binigyan ng bulaklak ng mga ito na tulad ng isang babaeng tumutuntong sa ganung kaarawan. Wala nga lang malamyos na musika, walang magagarang dekorasyon o magagarbong handa. Pero may lalamyos pa ba sa halakhak na kumawala sa kanyang mga labi ng isayaw siya na parang prinsesa? May gagara pa ba sa pamumula ng kanyang pisngi ng tuksuhin siya ng mga kaklase at alayan ng bulaklak? May gagarbo pa ba sa pakiramdam na dumapo sa kanyang kaluluwa?
Mabuti pa siya. Simpleng mga bagay lang, kuntento na siya.
Hindi ko pa rin makalimutan hanggang ngayon si Melchor. Naging estudyante ko siya noong practice teacher pa lang ako. Madali mo siyang matatandaan. Medyo may katabaan, duling, kulang-kulang ang mga daliri sa kamay, panot. Pero maliban dito ay namumuhay siyang normal o mas akma sigurong sabihing pinipilit niyang mamuhay ng normal. Masayahin, palabiro, matalino, magaling kumanta at magsulat. Nalaman ko lang mula sa kanyang isinulat na pinagtangkaan pala siyang ilaglag noon ng kanyang ama’t ina. Epekto ng mga hilot at gamot pampalaglag kung bakit nagkaganoon ang pisikal niyang kaanyuan. Pero gaya ng inilahad niya sa kanyang sanaysay, patuloy siyang lalaban at ipaglalaban ang kanyang karapatan na mamuhay ng normal sa abnormal na mundong ito.
Ngayon, kapag hinahanap ko siya sa facebook o friendster at iba pang networking site, hindi ko matagpuan ang kanyang account. Ewan ko pero baka naduwag kaya siyang magpakilala. Marahil wala siyang magandang larawan para ilagay na profile picture niya?
Hindi ko na siya nakausap mula ng umalis ako sa paaralang pinag-aaralan niya. Hindi ko na nasabi sa kanya na humahanga ako sa kanya. Hindi ko na nasabi sa kanya na alam kong makakaya niyang magtagumpay pagkat ipinanganak siyang survivor.
Gusto kong sabihin sa kanya “Melchor, isa kang survivor, alam mo ba yun, biruin mo sa milyun-milyong semilyang nakakumpetensiya mong lumangoy, ikaw ay hindi nalunod at nakauna pang makipagniig sa itlog. At hindi lang ‘yan, walang nagawa ang anumang orasyon, gamot o hilot para kitlin ang iyong buhay. Maaaring nagawa nitong depormahin ang ilang bahagi ng iyong katawan pero hindi ang iyong pagkatao. Sana ipagpatuloy mong ipakita sa ‘abnormal’ na mundong ito na survivor ka, na mas kumpleto at buo ka.”
Sana nasabi ko ito sa kanya dati. Sana may nakapagsabi na nito sa kanya. Sana mabasa niya ito.
Sabi nila, kung ano ang puno, siya ang bunga. Hindi raw mamumunga ng mansanas ang mangga, hindi mamumunga ng mangga ang mansanas.
Pero sinalungat ito ni Brando. Durugista ang tatay niya at kasalukuyang nakakulong. Ang nanay naman niya’y nagpuputa para lang mabuhay sila. Ang mga kapatid niya’y maagang nagsipag-asawa pero nakatira pa rin sila sa iisang bahay.
Hindi ko akalaing ganito ang buhay na kinalakhan niya dahil napakabuti naman niyang bata, masayahin at may positibong pagtingin sa buhay.
Sabi niya, hindi dapat hinuhusgahan ang tao base sa kanyang pinagmulan dahil higit sa nakaraan at kasalukuyan, tayo pa rin ang magpapasya kung anong klaseng tao ang gusto nating maging. Ayaw na daw niyang manisi, ayaw na niyang sisihin ang tatay, nanay o kapatid niya sa buhay nila ngayon dahil kahit magwala siya’t manisi, magdroga at magrebelde, siya pa rin ang magiging talo sa huli. Ikanga niya, ang mahalaga ngayo’y pinipili niyang maging mabuting tao kahit pa humahabol ang bangungot ng nakaraan at kasalukuyan sa kanyang buhay.
Tama siya, natamaan naman ako. May mga pagkakataon kasing tinitimbang ko ang aking mga mag-aaral base sa kung paano sila ipinakilala sa akin at hindi sa kung paano ko sila nakilala.
“Naintindihan ko po ang ating aralin. Ang hindi ko lang po maintindihan ay kung bakit marami pa rin at meron pa ring tayong mga kababayan ang hindi makaintindi na lahat tayo ay mga Pilipino, magkakapantay anuman ang kulay at hitsura. Sa paningin ng Diyos, walang mataas o mababa sa atin, nilikha Niya tayong kanyang kawangis. Nakalulungkot po talaga ang pangyayaring ito.”
“Totoo pong isa akong ita. Maitim ang balat, kulot ang buhok, sarat ang ilong at pandak. Hindi ko po ito ikinahihiya kahit marami ang natatawa at nanlalait sa akin at sa mga katulad ko. Bakit? Dahil alam ko at naniniwala na mas dapat mahiya ang mga taong ito, na sila ang dapat pagtawanan dahil hindi sila makaunawa at ang mas masaklap, ayaw nilang umunawa.”
Ito ang mga salitang binitiwan ni Joy, mas kilala sa bansag na “Rita” (tawag sa kanya ng mga kaklase. ‘Rita’ para sa pinaikling ‘Negrita’ mula sa ‘Negrang Ita’.) ng mapag-aralan namin sa klase ang tungkol sa pinagmulan ng lahing Pilipino.
Natahimik ang buong klase ng marinig nila ito sa mula kay Joy. Nagulat naman ako. Hindi ko kasi inaasahang magkakalakas ng loob siyang magsalita ng ganoon samantalang likas naman siyang mahiyain. Siguro napuno na siya, siguro naisip niyang kailangan na niyang magsalita. Nang mga sumunod na araw, wala na akong naririnig na nanunukso kay Joy.
Naiinggit ako kay Joy, mabuti pa siya nasumpungan niya sa sarili ang lakas ng loob na magsalita. Hindi katulad kong napipipi minsan sa mga panahong kailangan kong magsalita.
Paano ba patatahanin ang isang batang umiiyak dahil sa pagkamatay ng kanyang ina? Anong mga salita ang sasabihin mo habang umiiyak siya’t tanging ang sakit ng pagkawala ng pinakamamahal sa buhay ang naghahari sa kanyang emosyon?
Ika-12 ng Agosto ng mamatay ang nanay ni Anton. Naaksidente ang mini bus na sinasakyan niya papuntang bundok. Nag-a-outreach kasi sila duon. Nagluluto, nagpapakain, nagtuturo sa mga residente at mga bata duon, nagiging nanay siya sa mga residente at mga batang tinuturuan nila’t pinapakain.
Ngayon, tuluyan ng nawalan ng isang nanay ang mga taong iyon. Ngayon, tuluyan ng nawalan ng nanay si Anton at ang mga kapatid niya. Ramdam na ramdam ko ang sakit ng emosyong bumalot sa aking mag-aaral ng malaman niya ang masamang balita. Hikbi lang ang pagitan ng pag-iyak niya at muling pag-iyak. Iyak ng anak na nawalan ng ina, iyak ng batang inagawan ng ina.
“Alam kong napakasakit ng nararamdaman mo ngayon, pero ano kaya ang gusto niyang gawin mo ngayong wala na siya?”
Ito ang uang tanong ko sa kanya ng kausapin ko siya.
“Aalagaan po si ading ko (nakababatang kapatid)at magpapakabait”
Sa pagitan ng pag-iyak at pag-agos ng masaganang luha, ito ang tanging nasambit niya. Pinipigilan kong maiyak habang kinakausap ko siya, sinupil ko ang pamamasa ng aking mga mata at pinilit kong lunukin ang kung anong bumabara sa aking labi.
Sinabi ko sa kanyang magpakatatag siya. Na lahat naman tayo ay duon ang destinasyon. Masakit ang paraan, panahon at pagkakataon ng pagkawala ng nanay nya pero wala tayong pagpipilian kundi ang tanggapin ito at ipagpapatuloy ang buhay. Magiging masaya kako ang nanay nya kung makakaya niyang lagpasan ang pagsubok na ito.
Hindi ko alam kung naintindihan niya ang mga sinabi kong ito. Iyak lang kasi siya nang iyak. Sa pagkakataong iyon, nagpakatatay ako sa kanya at nagpakananay na rin kahit hindi ko alam kung paano ito gagawin.
Isa sa mga pinakatatakutan kong mangyayari sa akin ay ang mawalan ng mga mahal sa buhay. Alam kong realidad na ng buhay ang pagpanaw pero hindi ko alam kung paano ito haharapin kapag dumating na. Hindi ko alam kung paano ito paghahandaan.
Si Anton, hindi ko alam kung paano niya hinarap ang pagkamatay ng kanyang pinakamamahal na ina. Ngayon, pagkaraan ng ilang buwan, unti-unti ng bumabalik ang kanyang mga ngiti, naririnig ko na paminsan-minsan ang kanyang tawa kahit pa nalalaman kong hindi iyon kasinglutong ng dati.
Sana pag dumating ang panahong ayaw kong dumating, pag dumating ang panahong mamamaalam ang mga mahal ko sa buhay, masumpungan ko sana ang lakas ng loob at pagtanggap tulad ng nagawa ni Anton, tulad ng ginagawa niya ngayon. Tulad ng ginawa ko at ginagawa ko ng mamamalam si Angelo, dating mag-aaral ko.
Masayahing bata si Angelo, hindi mo aakalaing may kanser siya sa dugo. Sa mga huling araw ng kanyang buhay, hindi na siya hinayaang mag-chemo ng kanyang mga magulang dahil ayaw na rin ni Angelo. Hindi na niya kaya ang sakit ng mga karayom na tumutusok sa kanyang bubot na katawan lalo na ang epekto nito pagkatapos. Tanging kahilingan nito ang pumasok sa paaralan. Ito raw ang huling kahilingan niya.
Kaya ng pumasok siya, pinilit ng buong klaseng pasayahin siya. Hindi ko alam kung paano ito gagawin, pero sadya ngang nagkakaintindihan ang mga bata. Hinayaan kong ang kanyang mga kamag-aral ang gumawa ng paraan. Naglaro sila, nagkwentuhan, nagkantahan at nagsayawan. Isinantabi ko muna ang ilang mga aralin para kay Angelo, para iparamdam sa kanya, sa huling mga araw ng kanyang buhay ang pagmamahal. Pagmamahal ng pamamalam, pamaalam na pagmamahal.
Ilang araw lang ang lumipas, naratay na sa banig si Angelo. Pero bago pa man siya tuluyang maangkin ng buong-buo ng kanyang sakit, nakapag-iwan pa siya ng sulat para sa akin at sa kanyang mga kaklase. Ibinigay ito ng kanyang ina ng dalawin namin siya sa ospital.Halos wala na siyang malay nuon.
Dear Sir and Classmates,
Thank you po sa lahat. Thank you po sa mga itinuro ninyo. Thank you po sa pagpapasaya sa akin sa mga huling araw ng buhay ko.
Paano yan, mauuna na ako sa inyo. Pero wag kayong malungkot dahil babantayan ko kayo. Ibubulong ko kay “Bro” na bantayan kayo. Hwag kayong iiyak, okey lang ako. Mamimis ko kayong lahat. Muawhh…
Nagmamahal,
ANGELO
Paulit-ulit kong binasa ang sulat ni Angelo. Paulit-ulit kong hinanap sa kanyang sulat kung saan siya nakahugot ng lakas ng loob para tanggapin ang nangyari sa kanya. Mabuti pa siya tanggap na niya ang kanyang kapalaran, pero kaming mga nagmamahal sa kanya hindi pa rin ito matanggap. Mabuti pa siya, naisip pa kami at ibubulong daw kay “Bro” samantalang siya na itong pinahihirapan ng sakit.
Dalawang araw pagkatapos nun, pumanaw si Angelo. Tuluyan ng sumuko ang kanyang katawan. Nag-iyakan ang kanyang mga kaklase ng malaman ang balita ng pagkamatay ni Angelo. Hindi ko alam kung paano aaluhin ang mga kaklase ni Angelo – ang aking mga mag-aaral ng mga sandaling iyon. Higit sa lahat, hindi ko alam kung paano patatahanin ang aking sarili.
Sa libing ni Angelo, literal na bumaha ang luha. Halos hindi ako makapagsalita ng bigyan ako ng pagkakataong magsalita sa harap ng mga nagdadalamhating nagmamahal kay Angelo, pero pinilit kong ibuka ang aking bibig para kay Angelo. Kung siya nga nakagawa pa ng sulat kahit pinahihirapan na ng sakit, ako rin dapat kayanin ko para sa kanya. Binasa ko ang tulang isinulat ko para sa kanya.
OYAYI SA PAGKAKAWALAY
Matulog kang mahimbing sa piling ni Bathala
Ipikit iyong mga mata’t huwag ng mangangamba
Mahimlay kang mapayapa sa awit ng mga musa
Ika’y magpahinga’t huwag ng mabahala.
Lumipad kang malaya sa dulo ng bahaghari
At kulayan ng matingkad ang buhay na iwi
Maglaro ka’t maglibang sa iyong bagong palasyo
Mamuhay kang masaya sa iyong bagong paraiso
Ngayong wala ka na’t sa ami’y namaalam
Alaala mo sa ami’y hinding-hindi mapaparam
Ngayong wala ka na’t sa ami’y lumisan
Anghel ka ngayong sa ami’y di na lilisan.
Sa ilang taon kong pagtuturo, ang dami ko ng mga mag-aaral na nakasalamuha. Mga batang biglang dumating at dumaan sa aking buhay at sa isang iglap ay nawala. Mga mag-aaral na naturuan at nagturo naman sa akin ng mga aral na hindi ko natutunan sa apat na taon kong pamamalagi sa unibersidad o sa pagbabasa ng mga aklat. Mga aral na mas mahalaga kaysa sa mga teorya at ismo ng akademya.
Marami ng pagkakataon na nagiging mag-aaral ako at sila ay nagiging guro ko. Akala ko noong una, pagtuturo lang ang magiging papel ko sa loob ng aking klasrum. Hindi ko akalaing magiging mag-aaral din pala ako.
Ngayon, kung iraranggo ko ang mga naging mag-aaral ko, siguradong mangunguna sina Sandra, Melchor, Brando, Joy, Anton at Angelo at marami pang ibang mga mag-aaral na nagpakita ng galing at talino hindi lamang sa akademyang larangan kundi sa larangan ng totoong buhay sa labas ng eskwelahan.
Mangunguna sila sa daan-daan mag-aaral na dumaan sa akin. Mangunguna sila pagkat buong tapang nilang naipamalas at naipamamalas ang talino sa makikipagbakbakan sa mga pagsubok sa kanilang bahay at buhay sa loob at labas.
Kapag naiisip ko ang aking mga naging mag-aaral, naiisip kong sana mabigyan ako ng pagkakataong ipunin silang lahat sa loob ng aking klasrum tulad noong mga mag-aaral ko pa lang sila at ako ang kanilang guro.
Gusto kong muling turuan sila at pangaralan tulad ng dati. Tulad noong mga musmos na bata pa lamang sila at nakikinig sa bawat salitang mamutawi sa aking mga labi. Gusto ko silang kumustahin. Tanungin kung ano na ang nangyari sa kanilang mga buhay. Gusto kong muling marinig ang kanilang mga ingay, kulitan at tawanan. Gusto kong marinig ang kanilang mga kwento.
Pero maalala pa kaya nila ako? Kung maaalala nama’y anong klaseng alaala kaya ang makikintal sa kanilang mga isipan? Maganda o pangit? Mabuti o masama? Masaya o malungkot?
Hindi ko kontrolado ang isip ng aking mga mag-aaral. Hindi ko rin alam kung ano ang iniisip at iisipin nila. Pero sana’y kapag naalala nila ako’y maalala nila ang isang gurong hindi man perpekto’y pinilit maging perpekto para sa kanila. Isang gurong hindi man matalino’y sinikap silang gawing matalino. Isang guro na hindi lang nagturo ng mga aralin kundi naghanda sa kanila sa buhay sa labas ng klasrum.
Pero nasaan na kaya sila ngayon? Saan ko sila hahagilapin? Paano ko sila hahanapin?
Sa mga call centers kung saan sila nag-iingles araw at gabi? Sa ibang bansa kung saan nagsisilbi sila sa mga ibang lahi? Sa mga bahay-bahay kung saan sila ibinahay? Sa mga pabrika’t pagawaan kung saan kaulayaw nila ang mga makina? Sa mga bilangguan? Sa mga lansangan?
Kapag may nababalitaan akong naging mag-aaral ko na nagtatagumpay sa kanyang pag-aaral o napiling propesyon, pakiramdam ko ay nagtagumpay rin ako. Inaari kong tagumpay ang kanilang tagumpay. Para akong magulang nila na nagbubunyi at nagmamalaki sa tagumpay na kanilang nakakamit. Nag-oorgasmo ang utak ko pati ang aking puso.
Sa kabilang banda, lungkot, at kahihiyan naman ang aking nararamdaman kapag naliligaw ng landas ang mga mag-aaral ko. Tinatanong ko ang aking sarili kung saan ba ako nagkamali. Mali kaya ang mga naituro ko? Mali kaya ang mga sinabi ko sa kanila? Hindi kaya ako naging mabuting guro sa kanila?
Naisip ko nga minsan, sana’y mabigyan ng superpowers ang lahat ng mga guro. Ang ganda siguro ‘nun. Isang kumpas lang ng daliri’y tatahimik na lahat at makikinig, isang paliwanag sa mga aralin ay maiintindihan na lahat, isang imbay lang ng balikat ay maisasapuso na lahat ng mga mag-aaral ang lahat ng pinag-aralan.
Sana may superpowers din kaming ayusin ang mga sira sa mga buhay ng aming mga mag-aaral. Sana may superpowers na ganun, pag nagkataoon, magiging maayos ang lahat. ‘Pag itoy nagkatotoo, hindi na natin kakailanganin pang mangarap na iligtas tayo ni superman, spiderman, darna, captain barbell at kung sinu-sino pang mga superherong pawang mga kathang isip lang.
Kapag dumarating ang buwan ng Marso, hindi ko maiwasang mapaisip at maging emosyunal. Pakiramdam ko kasi’y maiiwan na naman akong mag-isa. Mababakante ang aking klasrum at mawawalan ng ingay, ng saya, ng buhay.
Bakit ganun? Kung kailan kabisado ko na ang mga orasyon at salamangka ng aking mga mag-aaral, saka naman sila aalis. Kung kailan alam ko na kung anong klaseng oyayi at oda ang iaalay sa kanila, saka naman sila magpapaalam.
Kapag lumalabas na ang mga mag-aaral sa aking klasrum, hindi ko mapigilang mapaisip kung may kabuluhan ba ang pagpasok nila sa aking klasrum. Higit sa mga aralin sa aklat, gusto kong maituro sa kanila ang mga aralin sa totoong buhay. Sa tingin ko, higit na mahalaga ang mga iyon kaysa sa mga nakakahong aralin. Sapat nga kaya ang mga naituro ko sa kanila upang mapakinabangan nila sa pakikitalad sa mabatong landas ng buhay? Sana …
Isang siklo nga raw ang buhay eskwelahan naming mga guro. Isang siklo ng pagdating at pag-alis, ng pagpasok at paglabas, ng pagtanggap at pamamaalam. Subalit, bakit ganun, ilang taon ko ng nararanasan ang siklong ito’y hindi pa rin ako masanay-sanay.
Hanggang ngayon, hindi ko pa rin mabigyan ng tama at akmang depinisyon ang salitang guro, ang aking pagiging guro. Marahil dahil hindi naman kasi dapat ito binibigyang depinisyon. Mas akma atang bigyang halimbawa na lamang ito. Halimbawang hindi huwad, hindi tumitingin sa sarili, hindi humihingi ng kapalit kundi nagbibigay at hindi nanghuhusga.
Kung gayon, sa pagbibigay ng halimbawa nabibigyan na rin ng depinisyon ang aking pagiging guro. Samakatwid, aabutin ako ng habambuhay para bigyang depinisyon ang aking pagiging isang guro.
*Sadyang pinalitan ang mga pangalang nakalahad dito.
SULAT KAMAY (now computerized) 